انسان موجودی اجتماعی است و یكی از ویژگی‌های اجتماعی بودن، داشتن ارتباط با دیگران است كه ممكن است از منظرهای مختلف قومی، مذهبی، زبانی و ... یكسان نباشند اما نیاز به زندگی مسالمت‌آمیز و آرام در كنار هم دارند تا بتوانند لذت بیشتری ببرند. یكی از مولفه‌های مهم در این زمینه مدارای اجتماعی با دیگرانی است كه ممكن است با آن‌ها اختلافاتی هم داشته باشیم. لغت‌نامه دهخدا، مدارا كردن را معادل مهربانی‌كردن، نرمی‌كردن، شفقت و ملایمت نشان دادن تعریف كرده است. به خوبی آگاهیم كه برخی اختلافات نباید زمینه دعوا و خشونت را فراهم كند. بلكه باید همدیگر را به رسمیت بشناسیم، تحمل كنیم و به حقوق متقابل هم به عنوان شهروندان یك جامعه احترام بگذاریم. موضوعی كه پیشوایان دین مبین اسلام هم بر آن تاكید كرده‌اند.

پیامبر اسلام (ص) در روایتی «مهم‌ترین ركن عقلانیت بعد از ایمان به خدا را مدارا كردن با مردم» می‌دانند و می‌فرماید: «عاقل‌ترین مردم كسی است كه بیشترین مدارا را با مردم می‌كند و خوارترین مردم كسی است كه آنان را تحقیر می‌كند». حضرت علی (ع) می‌فرماید: «نتیجه خردورزی مدارا كردن با مردم است.» مدارا كردن نقش بسیار موثری در زندگی افراد به دنبال خواهد داشت. اگر انسان بنا را بر مدارا كردن با مردم نگذارد و در مشكلات، با دیگران به تندی و خشونت رفتار كند. به منزلت اجتماعی خود آسیب خواهد زد. در محیط‌های زندگی، كار و سایر محیط‌های اجتماعی، اگر مدارا را پیشه نكنیم، خشونت زندگی را فراخواهد گرفت؛ چراكه در طول ارتباطات خانوادگی و اجتماعی، موارد فراوانی یافت می‌شود كه رفتار و گفتار همسر، همكار، دوست و... مطابق میل ما نیست و حتی ممكن است برخلاف میل ما باید و هریك از این موارد می‌تواند زمینه‌ای برای بروز خشونت میان افراد باشد؛ در حالی‌كه می‌توان با مدارای اجتماعی بسیاری از اختلافات را حل و آرامش و صمیمیت را حاكم كرد. بی‌دلیل نیست كه در ادبیات ما هم به این موضوع توجه ویژه‌ای شده است:

آسایش دوگیتی تفسیر این دو حرف است

با دوستان مروت با دشمنان مدارا

یا آنجا كه «سعدی» می‌گوید:

خواهی از دشمن نادان كه گزندت نرسد

رفق پیش ار و مدارا و تواضع كن وجود

مدارا مجب افزایش محبت، صمیمیت، نشاط، انسجام، احساس تعلق و گذشت میان مردم می‌شود. تاملی بر آمارهای بالای پرونده‌های قضائی، خشونت‌های اجتماعی و خانگی، طلاق و... در كشور گویای این می‌تواند باشد كه این فضیلت اخلاقی در جامعه خیلی نهادینه نشده است. مدارا از آن نظر فضلیت اخلاقی به حساسیت می‌آید كه باعث سازگاری بین انسان‌ها و همچنین دوام روابط انسان‌دوستانه می‌شود. برخی مدارا را یك رفتار برتر انسانی قلمداد می‌كنند؛ چراكه معتقد هستند مدارا از انسانی سر می‌زند كه قدرت بروز عصبانیت هم دارد، اما خشم خود را مهار كرده و رفتار شایسته بروز می‌دهد. بیاییم نوروز را بهانه كنیم و در سال جدید با تقویت مدارای اجتماعی در خود، جامعه و خانه‌ای با صفا را شكل دهیم.

*رئيس انجمن مددكاران اجتماعی ايران